Nauka latania (3g) – Koordynator zakrętów

Koordynator zakrętu złożony jest z dwóch przyrządów – chyłomierza poprzecznego i zakrętomierza.

Beech Duke i rewelacyjny „bush plane” Cessna 185

Chyłomierz (dolna część) zbudowany jest z kulki umieszczonej w wygiętej rurce. Położenie kulki poza zaznaczonym obszarem na środku informuje pilota o wystąpieniu wyślizgu lub ześlizgu w zakręcie. W prawidłowo wykonanym zakręcie skoordynowanym siła odśrodkowa działa prostopadle do płaszczyzny skrzydeł. Wyślizg i ześlizg powodują (oprócz nieprzyjemnego samopoczucia pasażerów) utratę części siły nośnej ze względu na zaburzony przepływ powietrza wokół skrzydeł i mogą prowadzić do przeciągnięcia i korkociągu. Z tego względu utrzymanie kulki chyłomierza na środku w czasie wykonywania zakrętów jest niezwykle istotne. Jak wykonywać zakręty w oparciu o koordynator zakrętów opisuje tekst „Zakręty skoordynowane i proceduralne”.

Zakrętomierz – w postaci sylwetki samolotu lub pionowej igły wskazuje prędkość kątową wykonywanego zakrętu. Czas wykonywania tego zakrętu podany jest na przyrządzie – zwykle wynosi 2 minuty (co pozwala wykonać typowy, dwuminutowy zakręt proceduralny). Aby wykonywany zakręt trwał dwie minuty (dla zakrętu o 360 stopni) sylwetka samolotu musi być ustawiona skrzydłem dokładnie na znaczniku L lub R (odpowiednio do kierunku zakrętu). W przypadku pionowej igły – musi oba być ustawiona na białym polu po prawej lub po lewej od środka.

Czterominutowy zakrętomierz Cataliny i Turn & Slip w Spitfire

Jak widać powyżej – nie wszystkie samoloty mają zakrętomierz wskazujący dwuminutowy zakręt – PBY Catalina, ze względu na niewielką prędkość i zwrotność miała zakrętomierz ustawiony na zakręty czterominutowe.

Po prawej stronie koordynator zakrętów w starszej (typowo brytyjskiej) wersji – „turn and slip” działał analogicznie do koordynatora zakrętów, z tym, że kulka była zastąpiona igłą (górną), natomiast zakrętomierz był wyskalowany w stopniach na sekundę. 3 stopnie na sekundę dają zakręt dwuminutowy.

Tutaj chyłomierz zintegrowany z wariometrem (L-39) i wkomponowany pod wskaźnikiem zużycia paliwa (Vulcan)

Nie wszystkie samoloty wyposażone są w zakrętomierz. Jeśli pominięto ten instrument – chyłomierza (który występuje zawsze) trzeba poszukać gdzie indziej. Tutaj chyłomierz zintegrowany z wariometrem (L-39) i wkomponowany pod wskaźnikiem zużycia paliwa (Vulcan). Bardzo często chyłomierz znajduje się pod sztucznym horyzontem (np. C-130).