Boeing 777 – PMDG – recenzja i poradnik #6 – radionawigacja

Powrót do przeszłości czyli latanie Boeingiem 777 vor-to-vor. Poradnik dla początkujących, którym brakuje trybu NAV i dla miłośników egzotycznych lotnisk, dla których brak aktualnych map lub procedur.

Lot testowy na potrzeby tego artykułu – ładna ta sceneria, prawda? Za darmo dają!

W czym problem?

Czasami trzeba wykonać lot po radialu radiolatarni VOR, a zaprogramowana procedura takiego lotu nie przewiduje – czasem kontroler da niestandardowe polecenia (w sieci VATSIM takie polecenia są baaaardzo rzadkie), a częściej po prostu brakuje procedury w bazie FMC i odpowiadającej jej mapy – ten problem mam nagminnie w lotach nad Afryką – AIRAC Navigraph jest aktualny, ale znajdowane w sieci mapy Jeppesena mają już dobrych kilka lat, a procedury się zmieniły. Mogę albo tępo zaufać FMC albo wykonać lot po swojemu – z mapą w ręku. Jak to zrobić?

Wpisz trasę w FMC

Lot po radialu to nadal lot po określonych punktach – radial ma swój punk początkowy, a punkty trasy są wyznaczone odległością od pomocy nawigacyjnej lub przecięciem dwóch radiali. Skoro tak – wykonanie lotu wzdłuż radiala, a nawet wykonanie całej trasy radionawigacyjnej jest możliwe w trybie LNAV. Wystarczy odpowiednio zaprogramować FMC. Radial 60 pomocy nawigacyjnej BLH wprowadzam wprowadzając do trasy pierwszy punkt tego radiala (przykładowo – samą pomoc nawigacyjną – BLH), a następnie dowolne punkty na tym radialu – definiując pomoc nawigacyjną, radial i odległość. Na ilustracji pokazałem trzy punkty – BLH03, BLH04 i BLH05.

Wprowadziłem 3 punkty

Zaprogramowane – połączyłem ostatni z kolejnym punktem trasy likwidując nieciągłość drogi

Krótki komentarz na marginesie – dla tych, którzy do końca nie rozumieją co się dzieje na tych dwóch obrazkach powyżej. Na pierwszym właśnie wprowadziłem 3 punkty. Trzeba wpisać punkt w linii scratchpad, następnie kliknąć przycisk po lewej wskazując gdzie ten punkt ma się pojawić, a następnie wprowadzić następny lub zaakceptować (EXEC). Po wprowadzeniu punktów pojawiła się nieciągłość drogi – aby ją wyeliminować kolejny punkt drogi trzeba wpisać w puste miejsce (tam gdzie były cztery kwadraciki). I potwierdzić (EXEC).

Te punkty definiowane w FMC były następująco:

• BLH03 – BLH060/010
• BLH04 – BLH060/040
• BLH05 – BLH060/086

Gdzie:

BLH060/086 – identyfikator pomocy nawigacyjnej
BLH060/086 – radial
BLH060/086 – odległość

Numery BLH03, 04 i 05 to po prostu numeracja punktów ustawionych w oparciu o pomoc nawigacyjną BLH (wcześniej bawiąc się FMC „zużyłem” 01 i 02.

Analogicznie mógłbym zdefiniować punkty oparte o skrzyżowanie dwóch radiali – na przykład: BLH060/PKE130.

Gdzie:

BLH060/PKE130 – identyfikator pierwszej pomocy nawigacyjnej
BLH060/PKE130 – radial pierwszej pomocy nawigacyjnej
BLH060/PKE130 – identyfikator drugiej pomocy nawigacyjnej
BLH060/PKE130 – radial drugiej pomocy nawigacyjnej

Lot po trasie złożonej z tak zaprogramowanych punktów w trybie LNAV będzie przebiegał bez problemu.

Ustaw radial na wyświetlaczu nawigacyjnym

Jeśli wpisywanie trasy jest zbyt skomplikowane, a po prostu chcesz monitorować poprawność wykonywania lotu w stosunku do radiala radiolatarni VOR – najprościej ustawić ten radial w FMC, na stronie RAD NAV. To nie różni się niczym od ustawiania radiala za pomocą pokrętła OBS w prostszych samolotach.

Aby zdefiniować radial – wprowadź w FMC identyfikator pomocy nawigacyjnej i wybrany radial) – na przykład BLH/090 i wprowadź tak wybraną pomoc i radial do pierwszego lub drugiego odbiornika VOR.

Wprowadzam radial 90 radiolatarni BLH

Zwróć uwagę – radial się pojawił na stronie RAD NAV – CRS:090

Na wyświetlaczu nawigacyjnym pojawi się kreskowana linia radiala – podpisana na wszelki wypadek numerem radiala, który wybrałeś. Wyświetlacz nawigacyjny w trybie VOR pokaże igłę DCI i kropki – odpowiednik wskazań, które znasz z klasycznego HSI.

Powiększone wyświetlacze nawigacyjne kapitana i FO – jeden ma wybrany tryb VOR, drugi – MAP.

Autopilot Boeinga 777 (i jeśli mnie pamięć nie myli pozostałych aktualnie używanych z wyjątkiem 737) nie jest w stanie samodzielnie kierować się tym radialem. Aby lecieć wzdłuż niego trzeba użyć trybu TRK SEL – czyli wyboru linii drogi. Można oczywiście użyć też HDG SEL – ale HDG nie będzie uwzględniał poprawki na wiatr. TRK SEL (a po stabilizacji na radialu również TRK HOLD) utrzyma zadany radial przez jakiś czas bez większych problemów.

Niemal na radialu

Dygresja:
Zwróć uwagę, że na wyświetlaczu w trybie MAP trasa dalej jest widoczna – odleciałem od niej na południowy wschód. W tym momencie działam w trybie TRK SEL – możesz to zauważyć po TRK wyświetlonym obok 090 na MCP oraz po kształcie wskaźnika wybranej linii drogi – wskaźnik HDG znajduje się po zewnętrznej stronie tarczy kompasu i ma nieco inny kształt.

No właśnie – przez jakiś czas! TRK SEL będzie utrzymywał kąt linii drogi, a nie radial. Przypomnę tekst o radialach, w którym opisałem jak i dlaczego kąt linii drogi zmienia się wzdłuż radiala.

TRK SEL w zupełności jednak wystarcza do utrzymania się na radialu w procedurach podejść i w większości procedur dolotowych (i odlotowych). Jeśli zamierzasz lecieć po radialach od wyspy do wyspy nad Pacyfikiem – gorąco polecam zaprogramowanie tych radiali jako drogi w FMC i wykonanie lotu w trybie LNAV.

Jak to się ma do rzeczywistości?

Przeglądając realne fora lotnicze widać ogólne zdziwienie pytaniami o tryb NAV i wykorzystanie radiali. Boeingi 777 rzadko odwiedzają małe lotniska i w przytłaczającej większości przypadków nie korzystają z klasycznych (czytaj przestarzałych) metod radionawigacji. Mimo to znalazłem kilka uwag pokazujących takie przypadki – i były to właśnie opisy lotów w bardziej egzotyczne obszary – wśród tych mam również na myśli rejony konfliktów zbrojnych, w których obowiązujące wojskowe procedury mogą nie trafić do bazy danych cywilnego operatora Boeinga 777F.

Pamiętając jednak o tym, że takie sytuacje to rzadkość – warto dobrze opanować obsługę FMC i poznać różne sposoby programowania autopilota i systemu nawigacyjnego – podczas dolotu lub podejścia, które wymagają wprowadzenia jakiś prostych zmian skorzystanie z odpowiedniego trybu może być dużo łatwiejsze niż zmiana procedury.